THỦ ĐÔ HÀ NỘI - “CÁI NÔI” CỦA NỀN CỜ VUA VIỆT NAM
Đức Kỳ
Sau ngày Giải phóng thủ đô Hà Nội 10/10/1954, một số nhà lãnh đạo thể dục thể thao ở miền Bắc Việt Nam đã đề cập đến việc phát triển môn cờ Vua, những ngày đầu gọi là cờ Quốc tế, đồng thời với cờ Tướng đang thịnh hành thời bấy giờ. Vào năm 1959 một vài nhóm chơi cờ Vua hình thành ở Hà Nội. Sau đó một số nhóm chơi cờ Vua khác cũng đã được thành lập ở Hải Phòng. Mặc dù chưa có sự chỉ đạo chặt chẽ, song các nhóm cờ Vua vẫn hoạt động đều và có nhiều tiến bộ rõ rệt. Đa số những người chơi cờ Vua ở thời kỳ này đều là những đấu thủ của “làng cờ Tướng” chuyển sang. Với trình độ cờ Tướng sẵn có, những người học cờ Vua tiến bộ khá nhanh và qua nhiều đợt tập huấn, thi đấu, đã có những chuyển biến rõ rệt.
1. Các giải cờ Quốc tế khu Hoàn Kiếm giai đoạn 1974-1980
Vào giai đoạn 1974-1980, một Câu lạc bộ cờ Vua (thời đó gọi là cờ Quốc tế) đã được thành lập tại Phòng Thể dục thể thao khu Hoàn Kiếm (nay là quận Hoàn Kiếm), ở số nhà 36 phố Hàng Trống, Hà Nội (nay là khách sạn Golden Rice Hotel, Hình 1). Tham gia Câu lạc bộ này giai đoạn đầu đa số là các đấu thủ cờ Tướng Hà Nội chuyển sang chơi cờ Vua như: Lô Ban, Võ Quốc Bảo, Hoàng Văn Bảo, Phạm Thừa Chu, Ngô Văn Đằng, Nguyễn Văn Được, Lưu Đức Hải, Trương Hữu Nghị (Hình 2), Phạm Văn Sửu, Nguyễn Văn Thịnh, Trần Đức Thọ, Trần Đình Trinh…
Một số thành viên câu lạc bộ cờ là các cán bộ được đào tạo các ngành khoa học từ các nước khác nhau, có năng khiếu về cờ Vua công tác tại các cơ quan khác nhau cũng tham gia tập luyện như: Vũ Ngọc Châu (Liên Xô), Nguyễn Anh Minh (Liên Xô), Nguyễn Văn Phẩm (Liên Xô), Phạm Thành Động (Cu Ba), Nguyễn Đình Khôi (Cu Ba)…
 Hình 1: Số nhà 36 phố Hàng Trống, Hà Nội từng là trụ sở của CLB Cờ Quốc tế của khu Hoàn Kiếm giai đoạn 1974-1980. Nay là khách sạn Bông Lúa Vàng (Golden Rice Hotel) (Ảnh: Tác giả, 6/12/2012). |
 Hình 2: Danh thủ Trương Hữu Nghị, Trưởng phòng, Trung tâm Pháp - Việt đào tạo về quản lý (CFVG), Hà Nội, còn là nhà tài trợ cho cờ Tướng (Ảnh: Tác giả, 28/12/2012). |
Ban tổ chức của CLB và các giải cờ của khu Hoàn Kiếm giai đoạn 1974-1980 gồm các thành viên sau đây: 1. Ông Đinh Xuân Hải (Trưởng phòng TDTT khu Hoàn kiếm); 2. Ông Trịnh Xuân Dục (Cán bộ phòng TDTT khu Hoàn Kiếm); 3. Ông Trần Đình Trinh (Giáo viên trường phổ thông cơ sở Lê Lợi, phụ trách kiêm nhiệm môn cờ Tướng) và 4. Ông Lưu Đức Hải (Bộ Xây dựng, giải nhất cờ Tướng Hà Nội 1975, phụ trách kiêm nhiệm phát triển môn cờ Quốc tế).
a) Giải Cờ Quốc tế đầu tiên ở khu Hoàn Kiếm, Hà Nội 1975
Sau một thời gian hoạt động của Câu lạc bộ cờ Quốc tế khu Hoàn Kiếm, Phòng Thể dục thể thao khu Hoàn Kiếm (nay gọi là quận Hoàn Kiếm) đã quyết định tổ chức Giải Cờ Quốc tế (nay gọi là Cờ Vua) đầu tiên để kỷ niệm 21 năm ngày Giải phóng thủ đô (10/10/1954 - 10/10/1975) và ngày Miền Nam hoàn toàn được giải phóng, thống nhất đất nước (30/4/1975). Giải được tổ chức từ tháng 8 và kết thúc vào tháng 10/1975. Tham dự giải có 18 đấu thủ được chia thành 2 bảng, mỗi bảng 9 đấu thủ đấu vòng tròn để chọn 4 người đầu bảng. Ở vòng 2 còn 8 đấu thủ được chia thành 2 bảng, mỗi bảng thi đấu vòng tròn để chọn 2 người đầu bảng. Vòng bán kết và chung kết được thực hiện thi đấu giữa 2 người đứng thứ hai và 2 người đứng đầu ở hai bảng và kết quả là: Nhất: Lô Ban (Hình 5), Nhì: Phạm Thành Động, Ba: Lưu Đức Hải Tư: Phạm Thừa Chu
b) Giải Cờ Quốc tế khu Hoàn Kiếm, Hà Nội 1976
Gần một năm sau khi tổ chức thành công Giải Cờ Quốc tế đầu tiên, Phòng Thể dục thể thao khu Hoàn Kiếm đã tiếp tục tổ chức Giải Cờ Quốc tế khu Hoàn Kiếm 1976. Giải được tổ chức từ 1/6/1976 và kết thúc vào ngày 16/7/1976. Có 10 đấu thủ tham dự giải này được chia thành 2 bảng, mỗi bảng 5 người, mỗi bảng thi đấu vòng tròn và lấy 2 người đầu bảng để đấu tiếp ở vòng 2. Vòng 2 được tổ chức thi đấu giữa 2 người đứng đầu và 2 người đứng thứ hai ở 2 bảng và kết quả như sau: Nhất: Lưu Đức Hải (Hình 5), Nhì: Lô Ban, Ba: Phạm Thừa Chu Tư: Nguyễn Văn Phẩm
Ở giai đoạn này do phong trào chưa rộng khắp ở các quận, huyện nên từ 1977-1980 CLB cờ Quốc tế khu Hoàn Kiếm vẫn hoạt động, song các đấu thủ tham dự giải thành phố đăng ký tham gia trực tiếp với Sở TDTT Hà Nội.
2. Các giải cờ Quốc tế thành phố Hà Nội giai đoạn 1975-1980
a) Giải Cờ Quốc tế đầu tiên ở thành phố Hà Nội 1975
Hình 3: Ông Nguyễn Hoàng Hưng, Trưởng phòng Kỹ thuật (sau này là Phó Giám đốc Sở TDTT Hà Nội), giai đoạn 1975-1980 (Ảnh: Tác giả, 29/12/2012)
Cũng vào thời gian đó, Sở Thể dục Thể thao Hà Nội đã thành lập bộ môn cờ của thành phố, dưới sự chỉ đạo của ông Nguyễn Đắc Thọ - Giám đốc Sở, ông Nguyễn Huy Khôi - Phó Giám đốc Sở, ông Nguyễn Hoàng Hưng - Trưởng phòng Kỹ thuật, sau này là Phó Giám đốc Sở (Hình 3), cùng các thành viên sau đây: 1. Ông Trịnh Quốc Ân (cán bộ Phòng Kỹ thuật, phụ trách môn Vật và môn Cờ, Sở TDTT Hà Nội); 2. Ông Trần Đình Trinh (Giáo viên trường phổ thông cơ sở Lê Lợi, phụ trách kiêm nhiệm môn cờ Tướng; Hình 4 và 3. Ông Lưu Đức Hải (Bộ Xây dựng, giải nhất cờ Tướng Hà Nội 1975, phụ trách kiêm nhiệm phát triển môn cờ Quốc tế; Hình 4).
Hình 4: Ông Trần Đình Trinh (ở giữa), người được Sở TDTT phân công phụ trách (kiêm nhiệm) cờ Tướng Hà Nội từ năm 1975,
ông Lưu Đức Hải, người được Sở TDTT phân công phụ trách (kiêm nhiệm) cờ Quốc tế Hà Nội từ 1975 (bên trái)
và danh thủ Vũ Ngọc Châu, thứ tư cờ Quốc tế Hà Nội 1980 (bên phải) (Ảnh: Tác giả sưu tầm, 1981).
Năm 1975 Sở TDTT Hà Nội tổ chức Giải Cờ Quốc tế (tức cờ Vua) Hà Nội lần đầu tiên (gọi là giải tập huấn) để chào mừng 30 năm ngày Quốc khánh (2/9/1945 - 2/9/1975). Giải được tổ chức từ ngày 3/8/1975 và kết thúc vào ngày 28/8/1975. Tham dự giải này có 16 đấu thủ được chia thành 4 bảng (mỗi bảng 4 người chia thành 2 cặp đấu loại trực tiếp, mỗi cặp gặp nhau 2 ván), 4 người đầu bảng thi đấu vòng tròn ở vòng 2, kết quả như sau: Nhất: Lô Ban (Hình 5), Nhì: Lưu Đức Hải, Ba: Phạm Thành Động Tư: Nguyễn Văn Được.
b) Giải Cờ Quốc tế thành phố Hà Nội 5/1978
Ba năm sau khi tổ chức Giải Cờ Quốc tế đầu tiên, nhân dịp kỷ niệm 88 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/1978), Sở Thể dục Thể thao Hà Nội tổ chức Giải Cờ Quốc tế Hà Nội 5/1978. Giải được tổ chức từ ngày 21/5/1978 và kết thúc vào ngày 9/6/1978, với 34 đấu thủ (bao gồm 6 đấu thủ hạt nhân: Lô Ban, Lưu Đức Hải, Phạm Thành Động, Nguyễn Văn Được, Phạm Thừa Chu, Nguyễn Văn Phẩm, cùng với 28 đấu thủ khác) tham dự giải này. Vòng 1 bao gồm 28 đấu thủ đấu loại trực tiếp để chọn ra 14 người thắng cuộc. Vòng 2 gồm 20 đấu thủ (14 người thắng ở vòng 1 và 6 đấu thủ hạt nhân) đấu loại trực tiếp để chọn ra 10 người thắng cuộc. Vòng 3 chia thành 2 bảng, mỗi bảng 5 người thi đấu vòng tròn để chọn ra 2 người đầu bảng. Vòng bán kết và chung kết thi đấu giữa 2 người nhì bảng và 2 người nhất bảng (mỗi cặp thi đấu 4 ván), kết quả như sau: Nhất: Nguyễn Anh Minh (Hình 5), Nhì: Đặng Tất Thắng, Ba: Nguyễn Văn Phẩm (Hình 6), Tư: Lưu Đức Hải
Điều đáng lưu ý là trong số bốn người đứng đầu ở giải này, ngoài ba gương mặt quen thuộc đã tham gia các Giải Cờ Quốc tế giai đoạn 1975-1978, lần đầu tiên xuất hiện đấu thủ Đặng Tất Thắng vừa du học ở Liên Xô về, nay là Phó Chủ tịch của Liên đoàn Cờ Việt Nam, nguyên Trưởng bộ môn Cờ thuộc Vụ Thể thao thành tích cao - Tổng cục TDTT - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Hình 5: Các danh thủ (từ trái sang phải): 1. Lô Ban, giải nhất cờ Quốc tế khu Hoàn Kiếm 1975 và giải nhất Hà Nội 1975; 2. Lưu Đức Hải, giải nhất cờ Quốc tế khu Hoàn Kiếm 1976 và giải nhất Hà Nội 1980; 3. Nguyễn Anh Minh (19/12/1952-12/6/1998), giải nhất cờ Quốc tế Hà Nội 5/1978; 4. Đặng Tất Thắng, giải nhất cờ Quốc tế Hà Nội 9/1978; 5. Nguyễn Đức Hiếu, giải nhất cờ Quốc tế Hà Nội 1979.
Hình 6: Danh thủ Nguyễn Văn Phẩm, giải ba cờ Quốc tế Hà Nội 5/1978 (bên trái) (Ảnh: Tác giả, 14/12/2012).
c) Giải Cờ Quốc tế thành phố Hà Nội 9/1978
Nhân dịp kỷ niệm 33 năm Ngày Quốc khánh (2/9/1945 - 2/9/1978) Sở Thể dục Thể thao Hà Nội tổ chức Giải Cờ Quốc tế 9/1978. Theo sự phân công của Hội đồng Huấn luyện cờ Hà Nội, ông Lưu Đức Hải phụ trách tổ chức giải, không tham dự thi đấu giải này. Thể thức thi đấu của giải này cũng tương tự như Giải Cờ Quốc tế thành phố Hà Nội 5/1978, kết quả như sau: Nhất: Đặng Tất Thắng (Hình 5), Nhì: Nguyễn Anh Minh, Ba: Trần Xuân Khương (Hình 7), Tư: Nguyễn Thành Đô
Hình 7: Danh thủ Trần Xuân Khương, giải ba cờ Quốc tế Hà Nội 9/1978 (bên trái) (Ảnh: Tác giả sưu tầm, 1981).
d) Giải Cờ Quốc tế thành phố Hà Nội 1979
Nhân dịp kỷ niệm 25 năm ngày Giải phóng thủ đô (10/10/1954 - 10/10/1979) Sở Thể dục Thể thao Hà Nội tổ chức Giải Cờ Quốc tế Hà Nội 1979. Giải được tổ chức vào tháng 9 và 10/1979, với sự tham gia của 22 đấu thủ. Thể thức thi đấu của giải này cũng tương tự như Giải Cờ Quốc tế thành phố Hà Nội 5/1978, kết quả như sau: Nhất: Nguyễn Đức Hiếu (Hình 5), Nhì: Đặng Tất Thắng, Ba: Trần Xuân Khương, Tư: Trần Minh Chí, Năm: Vũ Ngọc Châu Sáu: Lưu Đức Hải
Sáu người nêu trên đồng thời là danh sách của 6 đấu thủ hạt nhân của giải cờ Quốc tế Hà Nội 1980.
đ) Giải Cờ Quốc tế thành phố Hà Nội 1980
Nhân dịp kỷ niệm 26 năm ngày Giải phóng thủ đô (10/10/1954 - 10/10/1980) Sở Thể dục Thể thao Hà Nội tổ chức Giải Cờ Quốc tế Hà Nội 1980. Giải được tổ chức từ ngày14/9 đến 19/10/1980, với sự tham gia của 38 đấu thủ, trong đó vòng loại có 32 đấu thủ (không kể 6 đấu thủ hạt nhân của Giải Cờ Quốc tế Hà Nội 1979 nêu trên), vòng chung kết có 14 đấu thủ (gồm 6 đấu thủ hạt nhân 1979 và 8 đấu thủ đứng đầu vòng loại 1980), kết quả như sau:
Nhất: Lưu Đức Hải (Hình 5), Nhì: Nguyễn Đức Hiếu , Ba: Đặng Tất Thắng, Tư: Vũ Ngọc Châu, Năm: Trần Minh Chí, Sáu: Nguyễn Viết Sơn
Sáu người nêu trên đồng thời là danh sách của 6 đấu thủ hạt nhân của giải cờ Quốc tế Hà Nội 1981.
Có thể nói từ hai Giải Cờ Quốc tế đầu tiên (nay là cờ Vua) của khu Hoàn Kiếm (1975, 1976) - Trung tâm của thành phố Hà Nội, và năm Giải Cờ Quốc tế đầu tiên của thành phố Hà Nội (1975, 5/1978, 9/1978, 1979, 1980) - Thủ đô Quốc gia, đã chính thức đưa Hà Nội trở thành “cái nôi” đầu tiên của cờ Vua Việt Nam, làm tiền đề cho phong trào cờ Vua quốc gia nói chung và các giải cờ Vua quốc gia nói riêng ở các giai đoạn sau này, mà trước hết là giải cờ Vua quốc gia đầu tiên được tổ chức tại Hà Nội cuối năm 1980./.