Bài 3: Cách tính hiệu suất thi đấu
Thực hiện: Tứ Thiên
Giải cờ vua hạng nhất quốc gia năm 2010 vừa qua đã diễn ra khá hấp dẫn với chức vô địch nam không nằm ngoài dự đoán, Đại kiện tướng Lê Quang Liêm đã xuất sắc đoạt chức vô địch.
Tuy nhiên có một điều đáng tiếc là dù đã cố gắng đạt 10,5 điểm trong 13 trận để giành chức vô địch, Liêm cũng bị mất 2 điểm cường số trên bảng xếp hạng của FIDE. Điểm mất nhiều nhất là ở một ván hòa khi Liêm cầm quân Đen trong trận bán kết với Nguyễn Đức Hòa – Cần Thơ, dù Liêm đã thắng 1,5 điểm trong 2 ván.
Thông thường khi thi đấu các trận loại trực tiếp trong 2 ván như vậy, việc giành 1,5 điểm để chiến thắng sẽ khả thi hơn nhiều so với việc cố đạt 2 điểm; Bởi vì nếu như bạn thắng ở trận đầu tiên, thì trận đấu thứ hai đối thủ của bạn sẽ cố tung ra hết sức để gỡ; Và nếu như bạn còn cầm quân Đen nữa thì cửa hòa sẽ là niềm vui của bạn đấy, nhưng trong trường hợp này nếu cường số của bạn quá cao thì chắc chắn nó sẽ bị giảm như Lê Quang Liêm vậy. Hy vọng sau giải này Liên đoàn Cờ Việt Nam sẽ đổi lại thể thức thi đấu tại Giải hạng nhất toàn quốc như thế nào đó thì các cao thủ sẽ không bị phải nghĩ ngợi gì nhiều về vấn đề tăng giảm cường số khi bước vào cuộc đấu.
Tám một chút thôi bạn nhé, bây giờ trở lại vấn đề của chúng ta. Trong bài này tôi sẽ tiếp tục trình bày về cách tính hiệu suất của đấu thủ trong một giải thi đấu và ở phần minh họa tôi sẽ sử dụng dữ liệu của Giải hạng nhất 2010 vừa qua để làm ví dụ cho nó nóng.
Công thức tính hiệu suất thi đấu
Hiệu suất thi đấu trên các bảng thông tin của FIDE có ký hiệu là Rp (viết tắt của Rating Performance) được tính theo công thức như sau:
Hiệu suất thi đấu = Cường số trung bình của các đối thủ + hiệu suất biến đổi
Viết theo ký hiệu Rp= Ra + dp (các bạn ghi nhớ ký hiệu viết tắt nhé)
Ở công thức trên chúng ta thấy có 2 số hạng để cho ra hiệu suất thi đấu là (Ra) và (dp), ta sẽ nói đến từng cái một.
@ Cường số trung bình của đối thủ (Rating average, viết tắt là (Ra), có nơi ghi là (Rc):
Cường số trung bình của các đối thủ (Ra) nghĩa là trung bình cộng cường số của tất cả các đối thủ mà bạn đã thi đấu trong một giải.
Ví dụ nếu bạn gặp 3 đối thủ trong 3 ván đấu có cường số là 2000, 2100 và 2200.
Ta tính (2000+2100+2200)/3=2100. Ta có (Ra) của bạn sau 3 ván là 2100.
Dễ tính quá nhỉ! Tuy nhiên có một số điểm dưới đây mà bạn phải cần lưu ý:
1. Hiện nay trên thế giới người ta vẫn còn không đồng nhất trong cách tính cường số trung bình với những trường hợp gặp luật 400 của FIDE, tức là ở những trường hợp có từ 2 đấu thủ trở lên có cường số lệch nhau trên [400].
Lên các trang mạng để tìm hiểu và tải về thử các chương trình calculator của họ, tôi thấy có 2 cách tính cường số trung bình phổ biến, đương nhiên là nó cũng sẽ cho ra hiệu suất thi đấu khác nhau.
* Cách thứ nhất: áp dụng luật 400 điểm của FIDE:
Ví dụ nếu như bạn có cường số là 2200, bạn gặp 2 đấu thủ có cường số là 2700 và 1500. Một người mạnh hơn bạn 500 và một người yếu hơn bạn 700. Vậy nếu áp theo luật 400 điểm của FIDE thì bạn sẽ phải tính làm sao cho mỗi đối thủ không được lệch hơn bạn quá 400.
Trong trường hợp này ta phải tính:
– cường số của đối thủ cao = cường số của bạn cộng 400
– cường số của đối thủ thấp = cường số của bạn trừ 400.
==> Ra = [(2200+400)+(2200-400)]/2 = (2600+1800)/2 = 2200
* Cách thứ hai: không áp dụng luật 400 điểm của FIDE:
Cách này đơn giản và dễ hiểu, cường số có sao thì tính vậy. Như ở ví dụ trên thì Ra của bạn sẽ là (2700+1500)/2= 2100, không thêm, không bớt.
Loại (Ra) này sẽ cho ra một hiệu suất thi đấu trông có vẻ thực hơn, do đó hiện nay đa phần các Ban Tổ chức áp dụng cách tính cường số trung bình không dính líu gì đến luật 400 điểm của FIDE, tuy nhiên cũng có thể thấy rằng thực chất 2 cách tính này không khác nhau bao nhiêu, chúng chỉ lệch nhau trong trường hợp thỏa luật 400 điểm mà thôi.
Ở Việt Nam hiện nay các Ban tổ chức thường sử dụng chương trình Swissmanager để bốc thăm. Trong chương trình đó đã có đầy đủ một hệ tính toán tự động nên ít ai biết rằng chương trình này tính cường số trung bình của đấu thủ theo cách thứ 2 này để cho ra một hiệu suất thi đấu được cho là thực, tiếng Anh là True Performance Rating (viết tắt là TPR hoặc ghi luôn là Rp cũng không sao).
Tuy nhiên lại có ý kiến cho rằng cách tính đó không thể gọi là TPR được, họ lý luận theo một cách khác mà tôi sẽ nói ở phần cuối của bài này. Riêng ở đây và kể từ bây giờ tôi chỉ trình bày cách tính cường số trung bình không chiếu đến luật 400 của FIDE, còn cách thứ nhất tôi sẽ để dành cho một bài khác khi có dịp.
2. Thêm một chú ý quan trọng là nếu như đối thủ của bạn còn mới tinh, cường số của họ còn trắng trơn thì tính cường số trung bình cho bạn như thế nào?
Cái này rắc rối đây. Theo quy định của FIDE, nếu như đây là giải đầu tiên của anh ta mà anh ta đạt dưới 1 điểm thì không tính gì hết. Như vậy hiểu theo hướng khác có nghĩa là nếu như anh ta đã có thi đấu mấy giải trước rồi và đã có trên 1 điểm rồi mà cường số vẫn còn trắng trơn thì giải này vẫn được tính với cường số sàn của anh ta sẽ là 1200. Cường số sàn này chỉ để cấp tạm thời dùng để tính hiếu suất cho các đối thủ của anh ta chứ không phải là cường số chính thức đâu nhé.
Khi gặp trường hợp trên bạn nên chịu khó lên trang web của FIDE để xem hồ sơ thi đấu của anh ta đã có điểm nào hay chưa rồi hãy tính. Cái này phải dò thủ công thôi vì nếu dùng chương trình tự động trong Swissmanager thì nó sẽ không tự biết điều này đâu. Như vậy ở các giải có tính chuẩn đẳng cấp quốc tế, các Ban Trọng tài cần phải cẩn thận dò thủ công từng đấu thủ một, đừng phó thác vận mệnh của mình cho máy móc nhé.
Trong một giải đấu thường có đến cả chục người có cường số khác nhau. Một người lại được bốc thăm thi đấu với một nhóm người khác nhau, do đó chắc rằng (Ra) của mỗi người cũng sẽ khác nhau. Vậy tính (Ra) để làm gì và nó có ý nghĩa gì?
Đúng ra để tính được hiệu suất thi đấu của bạn tại một giải người ta phải so sánh cường số của bạn với từng đối thủ để xem bạn gặp đấu thủ mạnh hơn hoặc yếu hơn như thế nào trong giải đó. Điều này xem ra cũng không dễ, do đó FIDE quy định là chỉ căn cứ vào cường số trung bình của các đối thủ của anh ta trong toàn giải để tính hiệu suất thi đấu. Tức là bạn chỉ cần biết rằng ở giải đó một kỳ thủ A đã gặp một đấu thủ B có cường số bằng cường số trung bình (Ra) của tất cả đối thủ mà A đã gặp.
Ví dụ bạn có cường số là 2300, tính toán trong toàn giải (Ra) của bạn là 2438.
Đừng nghĩ gì cao siêu, bạn chỉ cần nghĩ đơn giản rằng ở giải đó bạn đã thi đấu chỉ với 1 đấu thủ mạnh hơn mình với cường số là 2438; Nếu đạt từ hòa đến thắng, tức là bạn đã “vượt lên chính mình trong 1 phút 30 giây” rồi đó; Hoặc nếu như ở một giải khác mà (Ra) của bạn chỉ khoảng 2234, tức là ở giải này bạn đã gặp một đối thủ thấp hơn mình, phải bóp thôi!
@ Tiếp theo ta sẽ bàn về số hạng thứ 2 trong công thức: Cách tính hiệu suất biến đổi (dp).
Để có thể hiểu được (dp) tôi phải tám vòng vo một chút, vì nếu nói ngay vô đề thì chắc bạn sẽ mắc nghẹn mà chết mất.
Chuyện là như thế này, ta sẽ mượn tạm cách dùng từ phân loại học sinh từ Ngành Giáo dục tuyệt vời của nước ta gồm: yếu, kém, trung bình, khá, giỏi, xuất sắc.
Để tính được hiệu suất biến đổi (dp) ta cần có tỷ suất thi đấu (P) (viết tắt của từ tiếng Anh Performance Ratio).
Ta sẽ tham khảo vấn đề này bằng một ví dụ cho nó dễ hiểu nhé:
Giả định bạn tham gia thi đấu ở một giải có 10 ván (phần lớn các giải trên thế giới số ván đấu thường là số lẻ như 9, 11, 13… nhưng tôi chọn số 10 để tính nhẩm cho nó nhanh).
- Kết thúc giải bạn đạt 5 điểm trong 10 ván, tương đương với ván nào bạn cũng hòa, ta sẽ có tỷ suất (P) của bạn đạt được so với tổng số ván tại giải đó là: 5/10 = 0,5 => đánh giá bạn đạt cỡ trung bình 50%.
- Tương tự nếu bạn đạt 10 điểm/ 10 ván = tỷ suất (P) sẽ là 1, xếp hạng xuất sắc với 100% đó nhé, dô to! Nhưng nếu bạn chỉ thắng 3 điểm trong 10 ván thôi thì bạn sẽ bị xếp loại yếu với tỷ suất (P) là 0,3= 30%.
- Hoặc có thể bạn không đạt được điểm nào, (P) = 0%, bạn sẽ bị xếp loại yếu kém; Lập tức, Thầy Hiệu Trưởng sẽ viết giấy mời phụ huynh của bạn lên gặp ngay để hợp tác làm ăn sao cho điểm số của bạn phải được cải thiện trong lần tới đó nhe. Chết chưa!
Nhưng tính tỷ suất để làm gì?
Qua ví dụ trên ta thấy tính tỷ suất (P) cũng là một cách tính trung bình cộng số điểm mà bạn đạt được trên tổng số ván đấu. Tỷ suất sẽ là cơ sở để tính hiệu suất (Rp) khi thi đấu với đối thủ (Ra) của bạn đấy.
Ở phần trên tôi lý sự là xem như toàn giải bạn chỉ gặp 1 đối thủ (1 thôi nhé), đến đây tôi lại tiếp tục lòng vòng như thế này: Bạn hãy tưởng tượng như là trong toàn Giải bạn chỉ có gặp 1 đối thủ có cường số là (Ra) và thi đấu cũng chỉ có 1 ván với hắn thôi với kết quả là (P). Tưởng tượng ra không bạn. Chút nữa bạn sẽ biết để làm gì với cái lối nghĩ này.
Căn cứ vào tỷ suất (P) đạt được của đấu thủ trong một giải, FIDE đặt ra một bảng “thưởng” bằng cường số, cho ra hiệu suất biến đổi (dp) theo bảng 1 như sau:
| p | → | dp | p | → | dp | p | → | dp | p | → | dp | p | → | dp | ||||
| 1 | → | 800 | 0.80 | → | 240 | 0.60 | → | 72 | 0.40 | → | -72 | 0.20 | → | -240 | ||||
| 0.99 | → | 677 | 0.79 | → | 230 | 0.59 | → | 65 | 0.39 | → | -80 | 0.19 | → | -251 | ||||
| 0.98 | → | 589 | 0.78 | → | 220 | 0.58 | → | 57 | 0.38 | → | -87 | 0.18 | → | -262 | ||||
| 0.97 | → | 538 | 0.77 | → | 211 | 0.57 | → | 50 | 0.37 | → | -95 | 0.17 | → | -273 | ||||
| 0.96 | → | 501 | 0.76 | → | 202 | 0.56 | → | 43 | 0.36 | → | -102 | 0.16 | → | -284 | ||||
| 0.95 | → | 470 | 0.75 | → | 193 | 0.55 | → | 36 | 0.35 | → | -110 | 0.15 | → | -296 | ||||
| 0.94 | → | 444 | 0.74 | → | 184 | 0.54 | → | 29 | 0.34 | → | -117 | 0.14 | → | -309 | ||||
| 0.93 | → | 422 | 0.73 | → | 175 | 0.53 | → | 21 | 0.33 | → | -125 | 0.13 | → | -322 | ||||
| 0.92 | → | 401 | 0.72 | → | 166 | 0.52 | → | 14 | 0.32 | → | -133 | 0.12 | → | -336 | ||||
| 0.91 | → | 383 | 0.71 | → | 158 | 0.51 | → | 7 | 0.31 | → | -141 | 0.11 | → | -351 | ||||
| 0.90 | → | 366 | 0.70 | → | 149 | 0.50 | → | 0 | 0.30 | → | -149 | 0.10 | → | -366 | ||||
| 0.89 | → | 351 | 0.69 | → | 141 | 0.49 | → | -7 | 0.29 | → | -158 | 0.09 | → | -383 | ||||
| 0.88 | → | 336 | 0.68 | → | 133 | 0.48 | → | -14 | 0.28 | → | -166 | 0.08 | → | -401 | ||||
| 0.87 | → | 322 | 0.67 | → | 125 | 0.47 | → | -21 | 0.27 | → | -175 | 0.07 | → | -422 | ||||
| 0.86 | → | 309 | 0.66 | → | 117 | 0.46 | → | -29 | 0.26 | → | -184 | 0.06 | → | -444 | ||||
| 0.85 | → | 296 | 0.65 | → | 110 | 0.45 | → | -36 | 0.25 | → | -193 | 0.05 | → | -470 | ||||
| 0.84 | → | 284 | 0.64 | → | 102 | 0.44 | → | -43 | 0.24 | → | -202 | 0.04 | → | -501 | ||||
| 0.83 | → | 273 | 0.63 | → | 95 | 0.43 | → | -50 | 0.23 | → | -211 | 0.03 | → | -538 | ||||
| 0.82 | → | 262 | 0.62 | → | 87 | 0.42 | → | -57 | 0.22 | → | -220 | 0.02 | → | -589 | ||||
| 0.81 | → | 251 | 0.61 | → | 80 | 0.41 | → | -65 | 0.21 | → | -230 | 0.01 | → | -677 | ||||
| 0 | → | -800 |
Từ từ thôi nhe. Bảng trên ta chú ý cột “P” là tỷ suất sẽ chuyển ra cột “dp” hiệu suất biến đổi tương đương, dài quá nên tôi chia thành 5 nhóm cột vậy.
Nếu bạn thắng 10/10, tức là P = 1, so bảng sẽ được “thưởng” dp = 800, ngược lại bạn sẽ bị trừ 800 điểm nếu bạn chỉ đạt loại yếu kém với p = 0%. Tương tự, nếu bạn đạt tỷ suất thi đấu ở mức trung bình là P = 0,5 (50%) thì bạn chẳng có điểm thưởng nào.
Theo lý giải của tôi ở đoạn phía trên là bạn hãy tưởng tượng rằng bạn chỉ gặp 1 đấu thủ (Ra) trong toàn giải. Nếu bạn hòa thì dp = 0 (so bảng chỗ P= 0.5) => Rp = Ra + 0 = Ra. Giả sử đấu thủ (Ra) đó mạnh hơn bạn thì (Rp) của bạn sẽ cao hơn cường số mà bạn đang có, thăng hạng là chắc.
Nếu bạn không hiểu đoạn trên thì chịu khó đọc lại vài lần sẽ hiểu vì khả năng diễn giải của tôi cũng có hạn.
Thư giãn một chút nào. Đến đây ta có thể ráp các số hạng vào công thức tính hiệu suất thi đấu qua ví dụ bằng bài toán đố Tiểu học nhé.
Đề bài: Giả sử cường số trung bình đối thủ của bạn trong giải là 2500, bạn thi đấu 10 ván, đạt 6 điểm. Hãy tính hiệu suất thi đấu của bạn?
Làm bài:
- Tỷ suất thi đấu của em: p = 6 điểm / 10 ván = 0,6
- So bảng của FIDE: dp từ p 0,6 = +72
- Vậy hiệu suất thi đấu của em là: Rp = Ra + dp = 2500 + 72 = 2572
Đáp số: Rp = 2572
Bài này đem nộp cho cô giáo chắc sẽ được 10 điểm đó!
Như vậy là tôi đã giải thích xong về cách tính hiệu suất thi đấu. Để minh họa thực tế ta hãy xem xét về hiệu suất thi đấu qua Giải cờ vua nữ hạng nhất quốc gia năm 2010.
Ở đây tôi chọn 2 kỳ nữ đứng đầu giải và nhân tiện sử dụng chương trình Swissmanager cho nó nhanh (vì tính bằng tay cũng ra kết quả như nhau), ta có bảng trích từ chương trình Swissmanager như sau:
Bảng 2: Số liệu thi đấu của Thảo Nguyên và Bảo Trâm tại giải hạng nhất quốc gia 2010
| No. | Name | FED | IRtg | W | n | We | W-We | K | Rtg+/- | Ra | Rp | |
| 1 | WIM | Pham, Le Thao Nguyen | CTH | 2338 | 9.5 | 13 | 8.74 | 0.76 | 15 | 11 | 2202 | 2377 |
| 2 | WGM | Hoang, Thi Bao Tram | TTH | 2318 | 8.0 | 12 | 7.28 | 0.72 | 15 | 11 | 2237 | 2298 |
– Trước tiên ta xem xét dữ liệu của WIM Phạm Lê Thảo Nguyên:
* Cường số ban đầu: 2338
* Thi đấu (n) = 13 ván;
* Đạt (W)= 9,5 điểm;
* Điểm chuẩn cần có (We) = 8,74;
* Lệch so với chuẩn (W-We) = 9,5 - 8,74 = 0,76;
* Hệ số K = 15,
* Cường số thay đổi (Rtg+/-) = 15 x 0,76 = +11 ==>cường số mới sẽ là 2338 + 11 = 2349
Để hiểu cách tính cường số thay đổi xin vui lòng đọc bài 2 mà tôi đã đăng trước đây. Tiếp tục:
* Cường số trung bình của các đối thủ (Ra) = 2202
* Tính tỷ suất thi đấu (P) = 9,5 điểm /13 ván = 0,73; so bảng của FIDE (P) 0,73 => (dp) 175
* Hiệu suất thi đấu = Ra + dp = 2202 + 175 = 2377
Kiểm tra lại chi tiết các đối thủ của Phạm Lê Thảo Nguyên theo bảng 3 bên dưới, ta thấy tất cả các đối thủ của Thảo Nguyên đều đã có cường số, do đó cường số trung bình sẽ không có vấn đề gì và kết quả tính hiệu suất như tôi tính cũng chính xác như máy tính.
Ra = (2084 +2167+2200+2318+2034+2309+1991+2207+2226+2226+2226+2318+2318)/13=2202
Bảng 3: Chi tiết các đối thủ của Thảo Nguyên tại Giải hạng nhất quốc gia 2010
| Rd. | Name | IRtg | FED | Pts | Res. | C | |
| 1 | WFM | Vo Thi Kim Phung | 2084 | TTH | 6½ | 1 | b |
| 2 | WIM | Pham Bich Ngoc | 2167 | KGI | 7 | 1 | w |
| 3 | WIM | Hoang Thi Nhu Y | 2200 | TTH | 5½ | 1 | b |
| 4 | WGM | Hoang Thi Bao Tram | 2318 | TTH | 9 | 0 | w |
| 5 | Pham Thi Thu Hien | 2034 | QBI | 5 | 1 | b | |
| 6 | WGM | Nguyen Thi Thanh An | 2309 | HCM | 8 | ½ | w |
| 7 | WFM | Nguyen Thi Diem Huong | 1991 | BTR | 4½ | 1 | w |
| 8 | WIM | Nguyen Thi Tuong Van | 2207 | HCM | 7½ | 1 | b |
| 9 | WIM | Le Kieu Thien Kim | 2226 | HCM | 8½ | ½ | w |
| 10 | WIM | Le Kieu Thien Kim | 2226 | HCM | 8½ | 1 | b |
| 11 | WIM | Le Kieu Thien Kim | 2226 | HCM | 8½ | ½ | w |
| 12 | WGM | Hoang Thi Bao Tram | 2318 | TTH | 9 | ½ | b |
| 13 | WGM | Hoang Thi Bao Tram | 2318 | TTH | 9 | ½ | w |
– Tiếp theo ta tính Rp của WGM Hoàng Thị Bảo Trâm:
Cách tính cường số thay đổi (Rtg+/-) của Bảo Trâm cũng tương tự như của Thảo Nguyên nên ta không cần bàn nữa mà đi thẳng vào việc tính hiệu suất thi đấu.
Trước tiên ta xem xét các đối thủ của Bảo Trâm tại bảng 4 dưới đây:
Bảng 4: Chi tiết các đối thủ của Bảo Trâm tại Giải hạng nhất quốc gia 2010
| Rd. | Name | IRtg | FED | Pts | Res. | C | |
| 1 | Nguyen Hoang Anh | 0 | HCM | 3 | 1 | w | |
| 2 | WIM | Nguyen Quynh Anh | 2153 | HCM | 7 | 1 | b |
| 3 | Pham Thi Ngoc Tu | 2097 | HCM | 6 | 1 | w | |
| 4 | WIM | Pham Le Thao Nguyen | 2338 | CTH | 9½ | 1 | b |
| 5 | WGM | Nguyen Thi Thanh An | 2309 | HCM | 8 | ½ | w |
| 6 | WIM | Le Kieu Thien Kim | 2226 | HCM | 8½ | ½ | b |
| 7 | WIM | Nguyen Thi Tuong Van | 2207 | HCM | 7½ | ½ | w |
| 8 | WFM | Vo Hong Phuong | 2258 | CTH | 5½ | 1 | b |
| 9 | WIM | Pham Bich Ngoc | 2167 | KGI | 7 | 0 | w |
| 10 | WIM | Nguyen Thi Tuong Van | 2207 | HCM | 7½ | 1 | b |
| 11 | WIM | Nguyen Thi Tuong Van | 2207 | HCM | 7½ | ½ | w |
| 12 | WIM | Pham Le Thao Nguyen | 2338 | CTH | 9½ | ½ | w |
| 13 | WIM | Pham Le Thao Nguyen | 2338 | CTH | 9½ | ½ | b |
Xem bảng ta thấy rằng Hoàng Thị Bảo Trâm có 13 lượt đấu, đạt 9 điểm, trong đó ván 1 gặp Nguyễn Hoàng Anh chưa có cường số.
Với trường hợp này, cường số thay đổi (Rtg+/-) ở ván 1 không được tính. Nhưng để tính hiếu suất thi đấu mà trong đó cần phải tính cường số trung bình của đối thủ (Ra) thì ta cần thực hiện các bước sau:
Xem tại giải này sau cùng Hoàng Anh có bao nhiêu điểm:
- Nếu Hoàng Anh đã có 1 điểm trở lên thì tạm thời cấp cường số sàn cho Hoàng Anh là 1200.
- Nếu Hoàng Anh chỉ có dưới 1 điểm thì vào trang web https://ratings.fide.com/index.phtml để truy tìm xem trước đây Hoàng Anh đã thi đấu bao nhiêu ván rồi và đã đủ 1 điểm chưa:
+ Nếu Hoàng Anh đã đủ 1 điểm thì tạm cấp cường số sàn là 1200.
+ Nếu Hoàng Anh chưa đủ 1 điểm thì ta chỉ tính (Ra) cho Bảo Trâm 12 ván thôi, bỏ ván thứ nhất đã thi đấu với Hoàng Anh.
Nói vòng vo như thế cho nó ra vấn đề chứ thực tế kỳ thủ Hoàng Anh đạt đến 3 điểm tại Giải hạng nhất toàn quốc 2010 (theo bảng 4), như vậy đã thỏa điều kiện của FIDE để tính hiệu suất thi đấu (Rp) của Bảo Trâm như sau:
Áp cường số sàn cho đối thủ ở ván 1 là 1200, ta tính:
Ra=(1200+2153+2097+2338+2309+2226+2207+2258+2167+2207+2207+2338+2338)/13=2157
P= 9/13 = 0,69; So bảng của FIDE 0,69 => Dp 141
=> Rp của Bảo Trâm tại giải này = 2157 + 141 = 2298
Các bạn chú ý nhé, xem ở bảng 2, phần tổng hợp chung của 2 đấu thủ được xuất từ Swissmanager ta thấy chương trình Swissmanager đã tính (Ra) của Bảo Trâm là 2237; nếu tính hiệu suất từ số (Ra) này ta có 2237 + 141 = 2378.
Chương trình nhầm chăng? không phải vậy đâu bạn.
Ra = 2237 mà chương trình tính cho Bảo Trâm là từ trung bình cộng của 12 đối thủ đã có cường số, (Ra) này dùng để tính phong đẳng cấp (nếu có) theo quy định của FIDE mà tôi sẽ nói sau. Còn Ra = 2157 mà tôi tính cho các bạn xem thì chương trình Swissmanager cũng có tính nhưng không thể hiện ra bảng vì nó chỉ để tính hiệu suất thi đấu cho Bảo Trâm mà thôi.
Vậy là tôi đã trình bày xong phần chính của bài 3; Tiếp theo tôi sẽ giải thích vì sao FIDE phải tính hiệu suất thi đấu?
Không có chuyện gì trên đời này mà người ta phải tốn nhiều giấy mực rồi để đó cho vui. FIDE dùng hiệu suất thi đấu này để tính chuẩn Đại kiện tướng và Kiện tướng quốc tế. Chuẩn này tiếng Anh gọi là “Norm”, là điều kiện cần để một đấu thủ đạt được một đẳng cấp.
Quy định của FIDE thì nhiều lắm, bạn có thể tham khảo tại link này (FIDE Handbook). Tôi chỉ xin trích ra một số quy định cần thiết cho việc lấy một chuẩn (norm) đẳng cấp FIDE của một kỳ thủ như sau:
– Số ván thi đấu ở một giải tối thiểu là 9;
– Ít nhất 50% đối thủ của bạn trong giải đã có đẳng cấp của FIDE rồi.
– Để có chuẩn Đại kiện tướng (GM norm), trong một giải phải có ít nhất 1/3 đấu thủ đã có đẳng cấp Đại kiện tướng (GM), nhưng cũng phải có ít nhất là 3 người có đẳng cấp GM.
– Để có chuẩn Kiện tướng (IM norm), trong một giải phải có ít nhất 1/3 đấu thủ đã có đẳng cấp Kiện tướng (IM), nhưng cũng phải có ít nhất là 3 người có đẳng cấp IM.
– Các chỉ số có liên quan đến cường số như sau:
| Chuẩn (norm) | Hiệu suất thi đấu (Rp) | Cường số trung bình của đối thủ (Ra) |
| Đại kiện tướng (GM) | ≥ 2600 | ≥ 2380 |
| Kiện tướng (IM) | ≥ 2450 | ≥ 2230 |
| Đại kiện tướng nữ (WGM) | ≥ 2400 | ≥ 2180 |
| Kiện tướng nữ (WGM) | ≥ 2250 | ≥ 2030 |
Bảng trên cho biết để đạt chuẩn Đại kiện tướng, bạn cần có hiệu suất tối thiểu 2600 và cường số trung bình các đối thủ của bạn ít nhất là 2380. Tuy nhiên tôi cần lưu ý bạn một điều là (Ra) trong bảng bên trên là Ra với các đối thủ đã có cường số, như ở phần ví dụ minh họa trên thì ta phải chọn (Ra) của Bảo Trâm là 2237.
Sau khi đạt các chuẩn trên, để được phong đẳng cấp chính thức bạn cần thỏa thêm các điều kiện sau:
– Phải có từ 2 hay nhiều chuẩn với tổng số ván thi đấu ở các giải ít nhất là 27 ván. Có nghĩa là phải có 3 chuẩn trong 3 giải, mỗi giải 9 ván.
– Ít nhất có một lần trong đời bạn đã từng sở hữu cường số cho mình ở mức tối thiểu như sau: GM ≥ 2500; IM ≥ 2400; WGM ≥ 2300; WIM ≥ 2200.
Còn với các danh hiệu Kiện tướng FIDE (FM hoặc WFM) thì bạn không cần đạt một chuẩn nào cả vì chỉ cần bạn cố đánh đấm cho ra trò để 1 lần sở hữu cường số ít nhất là 2300 cho FM hoặc 2100 cho WFM nếu bạn là nữ.
Bài 3 đến đây là hết, xem ra nó cũng dễ nhưng lại khó giải thích nên bài viết bị kéo dài hơn dự kiến. Trong suốt toàn bài tôi đã cố gắng chuyển đổi mọi quy định rắc rối của FIDE với mong muốn trình bày vấn đề theo cách đơn giản, do đó chắc là sẽ không tránh khỏi việc thiếu ý tưởng, mong các bạn thông cảm.
Cuối cùng để kết thúc chấm hỏi cho bài 3 tôi xin đưa ra 2 vấn đề.
1. Vấn đề về Calculator trên trang web của FIDE:
Bạn hãy vào trang này của FIDE: Rating performance calculator
Trong đó FIDE ký hiệu cường số trung bình của đối thủ là Rc, điểm đạt được là W và số ván thi đấu là N.
Bạn hãy điền vào chính xác thông số và bấm nút "Calculate", chờ một chút bạn sẽ được thông báo kết quả. Tuy nhiên kết quả không đúng như kết quả được tính bằng công thức mà tôi đã trình bày.
FIDE nhầm à? Không đâu. Mất thời gian điều tra tới điều tra lui, làm chậm bài số 3 này, tôi mới ngớ ra là Calculator của FIDE trên website chỉ dành cho người mới, chưa từng có cường số và theo 2 công thức như sau:
+ Nếu tỷ suất của bạn trên trung bình (50%): Rp = Ra + 12,5 * (W-N/2) / 0,5
+ Nếu tỷ suất của bạn từ trung bình trở xuống (<50%): Rp = Ra + dp (như cách tính thông thường)
Ví dụ:
Nếu Ra của bạn là 2500, thi đấu 9 ván, đạt 7 điểm. Ta tính Rp= 2500 + 12,5 * (7 - 9/2)/0,5 = 2500 + 12,5 * 5 = 2500 + 62, 5 = 2563;
Nếu Ra của bạn là 2500, thi đấu 9 ván, đạt 3 điểm. Ta tính Rp= 2500 + (- 125) = 2375
Bạn hãy thử xem tôi có nói đúng không nào!
2. Vấn đề thế nào mới đúng là True Performance Rating (hiệu suất thi đấu thực).
Ví dụ tôi có cường số là 2800, tôi gặp 2 đấu thủ, một có cường số bằng tôi là 2800 - hòa cờ và một chỉ có 1200 - tôi thắng.
Ta tính hiệu suất như sau:
P = 1,5 điểm /2 ván = 0,75 ==> dp = 193
Nếu không chiếu theo luật 400, ta có:
Rp = Ra + dp = (2800+1200)/2+193 = 2193, sao ít vậy ta.
Nếu có chiếu theo luật 400, ta có:
Rp = (2800+2800-400)/2+193 = 2793, gần bằng với cường số của tôi.
Và người ta cho rằng cả 2 cách tính trên đều sai. Sao vậy?
Này nhé, tôi hòa với người có trình độ bằng tôi và tôi thắng người yếu hơn tôi. Như vậy cho thấy là tôi vẫn giữ được phong độ, do đó ở đây phải tính hiệu suất cho tôi là của chính tôi mới đúng, 2800 đó mới là True Performance Rating.
Bạn nghĩ sao nào? Tự suy nhé./.